Phân biệt lo âu thông thường và rối loạn lo âu: Bạn đã biết? | Safe and Sound

Lo âu là trạng thái cảm xúc tự nhiên mà ai cũng trải qua trong cuộc sống. Tuy nhiên, khi cảm giác này trở nên dai dẳng và ảnh hưởng nghiêm trọng đến tâm lý và cuộc sống hàng ngày, nó có thể là dấu hiệu của rối loạn lo âu. Trong bài viết này, hãy cùng bác sĩ tâm thần của Safe and Sound tìm hiểu cách phân biệt lo âu thông thường và rối loạn lo âu để có cái nhìn rõ ràng và chính xác hơn.

Ngô Thị Sáng | Thạc sĩ Tâm lý giáo dục học – Ứng dụng chăm sóc sức khỏe tinh thần Safe and Sound

Viện Ứng Dụng Công Nghệ Y Tế

1. Lo âu thông thường là gì?

Ảnh 1: Lo âu thông thường là gì?

Lo âu thông thường là một trạng thái cảm xúc phổ biến, thường xảy ra khi con người đối mặt với những tình huống có áp lực hoặc chưa biết rõ kết quả. Đây là phản ứng tự nhiên, giúp chúng ta chuẩn bị tinh thần và có thể hành động nhanh hơn khi cần thiết. Theo các bác sĩ tâm thần, một số tình huống dễ gây lo âu thông thường bao gồm:

- Chuẩn bị thuyết trình hoặc gặp gỡ người quan trọng.

- Chờ đợi kết quả của một kỳ thi hoặc phỏng vấn quan trọng.

- Đứng trước những thay đổi lớn như chuyển nhà, thay đổi công việc mới, hoặc các quyết định quan trọng trong cuộc sống.

Lo âu thông thường không chỉ là cảm giác khó chịu mà còn có thể mang lại lợi ích. Các bác sĩ tâm thần cho biết, nó giúp kích hoạt hệ thần kinh, tăng khả năng tập trung và thúc đẩy chúng ta hành động để giải quyết vấn đề.

Đặc điểm chính của lo âu thông thường:

- Tính tạm thời: Lo âu thường biến mất ngay khi sự kiện gây áp lực tâm lý qua đi, như khi thuyết trình kết thúc hoặc nhận được kết quả mong đợi.

- Không gây ảnh hưởng lớn: Cảm giác lo lắng thường không đủ mạnh để làm gián đoạn cuộc sống hàng ngày.

- Tính thích nghi: Theo các bác sĩ tâm thần, đây là một cơ chế tự vệ tự nhiên, giúp con người vượt qua các thử thách và đối mặt với khó khăn một cách hiệu quả hơn.

Ví dụ, cảm giác lo âu trước một kỳ thi quan trọng có thể thúc đẩy bạn học tập nhiều hơn và chuẩn bị kỹ càng hơn, từ đó nâng cao khả năng thành công.

2. Rối loạn lo âu là gì?

Ảnh 2: Rối loạn lo âu là gì?

Rối loạn lo âu là một trạng thái bệnh lý, một rối loạn tâm lý khác biệt so với lo âu thông thường ở mức độ nghiêm trọng, thời gian kéo dài và những ảnh hưởng tiêu cực đến tâm lý, cuộc sống. Lo âu trở nên không kiểm soát được, dai dẳng và không phù hợp với thực tế, dẫn đến tâm lý khó chịu triền miên.

Theo các bác sĩ tâm thần, các dạng phổ biến của rối loạn lo âu:

- Rối loạn lo âu tổng quát (GAD): Lo lắng về nhiều vấn đề trong cuộc sống, từ công việc, tài chính, đến các mối quan hệ.

- Rối loạn hoảng sợ: Xuất hiện cơn hoảng loạn đột ngột với các triệu chứng như tim đập nhanh, khó thở.

- Ám ảnh xã hội: Tâm lý sợ hãi quá mức khi giao tiếp hoặc đứng trước đám đông.

- Ám ảnh cụ thể: Tâm lý sợ hãi cực độ về một đối tượng hoặc tình huống, như độ cao, không gian kín.

Dấu hiệu nhận biết rối loạn lo âu:

- Thời gian kéo dài: Các bác sĩ tâm thần cho biết, triệu chứng lo âu không thuyên giảm, có thể kéo dài nhiều tháng hoặc thậm chí nhiều năm.

- Không cần nguyên nhân rõ ràng: Rối loạn lo âu xảy ra ngay cả khi không có sự kiện cụ thể gây căng thẳng.

- Ảnh hưởng toàn diện: Công việc, học tập và các mối quan hệ đều bị gián đoạn.

- Triệu chứng thể chất: Tim đập nhanh, đổ mồ hôi, chóng mặt, đau dạ dày và cảm giác nghẹt thở là những biểu hiện phổ biến.

Rối loạn lo âu không chỉ là vấn đề tâm lý mà còn gây ra các triệu chứng thể chất nghiêm trọng, khiến người bệnh cảm thấy suy sụp, mệt mỏi. Việc nhận diện và can thiệp kịp thời với chuyên gia tâm lý, bác sĩ tâm thần là rất quan trọng để cải thiện chất lượng cuộc sống.

3. So sánh lo âu thông thường và rối loạn lo âu khác nhau như thế nào?

Tiêu chí	Lo âu thông thường	Rối loạn lo âu
Thời gian	Lo âu thường chỉ xuất hiện trong ngắn hạn, gắn liền với một sự kiện cụ thể và biến mất khi sự kiện kết thúc.	Triệu chứng kéo dài dai dẳng, không giảm dù tình huống gây căng thẳng đã qua, có thể kéo dài từ vài tháng đến nhiều năm.
Cường độ	Tâm lý lo lắng vừa phải, phù hợp với tình huống, thường giúp tập trung hoặc chuẩn bị đối mặt với khó khăn.	Cảm giác lo âu quá mức, không tương xứng với hoàn cảnh thực tế, có thể xuất hiện mà không có nguyên nhân cụ thể.
Ảnh hưởng	Ít ảnh hưởng đến công việc, học tập và cuộc sống hàng ngày, hoặc chỉ ảnh hưởng rất ngắn hạn.	Gây trở ngại nghiêm trọng trong các hoạt động hàng ngày, làm suy giảm chất lượng cuộc sống và hiệu suất công việc.
Triệu chứng thể chất	Hiếm khi xuất hiện các biểu hiện như tim đập nhanh hay căng cơ, nếu có thì cũng rất nhẹ và không kéo dài.	Xuất hiện thường xuyên, bao gồm các triệu chứng như hồi hộp, tim đập nhanh, chóng mặt, khó thở, đau đầu, căng cơ hoặc đau dạ dày.

Theo các bác sĩ tâm thần, rối loạn lo âu không chỉ là mức độ lo lắng cao hơn mà còn là sự bất thường trong cách cơ thể và tâm trí phản ứng. Nó gây ra sự kiệt quệ về cả thể chất lẫn tinh thần, trong khi lo âu thông thường có thể mang tính chất tích cực, thúc đẩy hành động.

4. Cách nhận biết rối loạn lo âu

Nếu bạn hoặc người thân gặp những dấu hiệu dưới đây trong thời gian dài (thường từ 6 tháng trở lên), rất có thể đây là triệu chứng của rối loạn lo âu. Các bác sĩ tâm thần nhấn mạnh, việc nhận biết sớm sẽ giúp quá trình điều trị hiệu quả hơn:

- Cảm giác lo âu quá mức và khó kiểm soát

Lo lắng liên tục, ngay cả khi không có lý do cụ thể.
Tâm lý luôn trong trạng thái căng thẳng, dự đoán điều tồi tệ sẽ xảy ra.

- Tránh né các tình huống thường ngày

Ngại tiếp xúc xã hội, sợ tham gia các cuộc họp, sự kiện hoặc thậm chí là rời khỏi nhà.
Tránh các công việc hoặc trách nhiệm do tâm lý lo sợ thất bại hoặc phán xét.

- Khó ngủ hoặc mất ngủ kéo dài

Thức khuya do không ngừng suy nghĩ về các vấn đề.
Ngủ không sâu giấc, hay bị giật mình hoặc mơ những giấc mơ căng thẳng.

- Mất tập trung và dễ bị kích thích

Khó duy trì sự chú ý vào công việc hoặc học tập.
Phản ứng quá mức trước những sự kiện nhỏ nhặt, tâm lý dễ nổi nóng hoặc cảm thấy bực bội.

- Phản ứng cơ thể không kiểm soát được

Các triệu chứng như tim đập nhanh, cảm giác nghẹt thở, đổ mồ hôi, run rẩy, hoặc chóng mặt thường xuyên.
Đau đầu, đau bụng, buồn nôn hoặc căng cơ kéo dài mà không có nguyên nhân y tế rõ ràng.

- Lo lắng ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống

Tình trạng lo âu cản trở nghiêm trọng công việc, học tập và các mối quan hệ.

5. Khi nào cần tìm tới chuyên gia tâm lý và bác sĩ tâm thần?

Hãy cân nhắc tìm sự giúp đỡ nếu:

- Các triệu chứng lo âu kéo dài trên 6 tháng mà không có dấu hiệu giảm.

- Gây ra những hành vi tự hủy hoại bản thân hoặc ý định tự tử.

- Không thể tự kiểm soát cảm giác lo lắng dù đã thử nhiều cách.

Với sự phối hợp giữa Bác sĩ tâm thần - Chuyên gia tâm lý và ứng dụng Công nghệ trong chăm sóc sức khỏe tinh thần, dịch vụ tư vấn/tham vấn Safe and Sound tự hào tiên phong hỗ trợ bạn “Tự phát hiện sớm - Sơ cứu cảm xúc tức thời - Hỗ trợ đồng hành dài hạn”

Nếu bạn nghi ngờ mình gặp vấn đề tâm lý, hoặc muốn biết thêm thông tin về dịch vụ tham vấn - tư vấn tâm lý, bạn có thể liên hệ tới HOTLINE 0964 778 911 (Điện thoại/Zalo, 24/7) để được giải đáp và hỗ trợ trong thời gian sớm nhất!

CÁCH THỨC ĐẶT LỊCH HẸN tham vấn/tư vấn trực tuyến hoặc trực tiếp với chuyên gia